princenhage.net

In de voetsporen van Rembrandt: 8-10 sept

De 17e eeuwse schilderkunst van Jan Theuns (1877-1961)
Niemand zal het ontgaan zijn dat we dit jaar een bijzonder Rembrandtjaar vieren. Exposities en events in het gehele land maken ons attent op de 400ste verjaardag van een van onze beroemdste schilders. Al tijdens zijn leven en zeker in de eeuwen na zijn overlijden (1669) is het werk van Rembrandt Harmsensz. van Rijn veelvuldig nageschilderd of zoals we dit tegenwoordig zeggen gekopieerd. Nu was en is de kopiist een eerzaam beroep, mits hij de naam van de kunstenaar niet misbruikt en het werkstuk correct signeert. Maar niet alleen de kopiist kon in de fout gaan, ook de kunsthandel was niet altijd vrij van schuld. Men kocht, meestal voor een appel en een ei, bij getalenteerde schilders ’oude meesters ’, veelal ongesigneerd en verkocht deze weer door voor echt. Soms voorzag de handel of een tussenpersoon het aangekochte schilderij zelfs van een min of meer moeilijk leesbare signatuur en datering. Dit overkwam ook de in Princenhage geboren en getogen Jan Theuns, maker van tientallen, misschien wel honderden Rembrandt kopieën. Een reden te meer voor het Princenhaags Museum om in het Rembrandtjaar nog eens terug te komen op de 17e eeuwse schilderkunst van Jan Theuns.

Jan Theuns (geb. 1877) volgde de Ambachtsschool en kreeg een opleiding als huis- en decoratieschilder. Tijdens werkzaamheden aan het toenmalige Luciagesticht leerde hij Carel Frans Philippeau (geb. Amsterdam 1825 - overl. Princenhage 1897) kennen, die z’n oude dag in Princenhage doorbracht. Philippeau, wiens romantische schilderijen in diverse grote musea over de wereld verspreid te vinden zijn, zag dat de jonge Princenhagenaar talent had en stimuleerde hem om tekenles te nemen. Later volgde hij inderdaad de Avondtekenschool te Breda.

<- Jacob Trip, zie ook het origineel van Rembrandt

Jan Theuns was gefascineerd door de techniek van Rembrandt en van Dijck. Hij kende het werk uit boeken waarin meestal zwart/wit platen stonden, veelal etsen, maar hij bezocht ook tentoonstellingen. Zo is van hem een notitieboekje uit 1899 gevonden waarin hij beschrijft hoe hij en een vriend vanuit Princenhage voor enkele dagen naar Antwerpen vertrekken om daar een tentoonstelling te bezoeken van Antoon van Dijck. Vermoedelijk heeft hij omstreeks die periode ook musea in Rotterdam, Den Haag en misschien zelfs het Rijksmuseum te Amsterdam bezocht hoewel daar geen schriftelijke bewijzen van bewaard gebleven zijn. Zeker staat vast dat hij door bekijken van originele schilderijen in staat is geweest om techniek, kleurgebruik en compositie van de 17e eeuwse schilders aan te leren en deze in zijn atelier ambachtelijk te gebruiken.

In 1927 staan de rubrieken “Kunst en Letteren” van alle landelijke dagbladen vol van Jan Theuns. De kunstwereld is in rep en roer. Een antiekverzamelaar uit Delft, de heer Duynstee, had in 1909 te Breda een verwaarloosd uitziend schilderij gekocht waarop, volgens zijn zeggen, een oude rabbi was afgebeeld. Er was bij antiquair M. te Breda 10 gulden betaald. Achtien jaar later, in 1927 was de heer Duynstee 70.000 gulden voor het schilderij geboden. Een aanbevolen schoonmaakbeurt en het daaropvolgende technisch onderzoek bracht echter aan het licht dat de rabbi geen origineel van Rembrandt was. De speurders kwamen terecht in Breda bij de antiquair M en vervolgens bij Jan Theuns die intussen ook in Breda woonachtig was. Naar zijn zeggen had hij van M. slechts vijf gulden voor het schilderij ontvangen en met de aangetroffen (beschadigde) signatuur van Rembrandt niets te doen. Overigens stelt het schilderij, waarvan het origineel zich in de National Gallery te Londen bevindt de Dordrechtse koopman Jacob Trip voor.

Deze mystieke affaire zal Jan Theuns zijn gehele leven blijven vervolgen. De kunstwereld (Bredius/Niehaus/Bohemen) uitte zich kritisch maar gaf ook toe dat de door Theuns geschilderde Rembrandt kopieën, die hij in de beginfase nooit signeerde, voor leken van echt moeilijk te onderscheiden waren. Er was ook lof voor zijn eigen werk, zoals de landelijke taferelen en de boerinterieurs van zijn geboortedorp Princenhage. Sinds 1927 was zijn naam in de branche bekend en de bestellingen die hij, naast zijn dagelijks werk als (toen nog) huisschilder kreeg, stroomden binnen. Tot aan zijn laatste levensjaar in 1961 was hij dagelijks bezig met de schilderkunst.

Het Princenhaags Museum toont ruim 40 schilderijen uit particulier bezit, waarvan het origineel van Rembrandt is (enkele Rembrandt toegewezen) en die door Jan Theuns zijn nageschilderd. Ook een kopie van het schilderij van de National Gallery waar zoveel om te doen was is te zien en vele documenten uit de nalatenschap van Jan Theuns uit eigen collectie.

Omdat het een weekend-expositie is zijn er gewijzigde openingstijden.

Speciaal Rembrandt-weekend
Princenhaags Museum
Haagweg 334 bis

openingstijden
Vrijdag 8 september 2006 van 16 – 22 uur
Zaterdag 9 september 2006 van 10 – 22 uur
Zondag 10 september 2006 van 10 – 17 uur

Entree: volwassenen 2,00 euro
Alle afgebeelde werken gefotografeerd door F. Langen

Overige nieuwsberichten